طلاق غیابی چه نوع طلاقی است؟
طلاق به معنای پایان شرعی و قانونی ازدواج است. طلاق دو نوع بائن و رجعی دارد و در طلاق بائن چند طلاق دیگر مانند طلاق خُلع و طلاق مُبارات قرار می‌گیرد. همچنین طلاق تشریفات شرعی و قانونی دارد و برای آن باید تکلیف مواردی مانند مهریه و حضانت فرزندان روشن شود. طلاق توافقی یعنی زوجین درباره جداشدن و مسائل آن توافق کرده‌اند و سپس طلاق آنها طبق یکی از طلاق‌های شرعی و قانونی انجام می‌شود. حق طلاق با مرد است اما در مواردی و طبق مقررات، طلاق از طرف زن هم ممکن است. در تشریفات طلاق و مراحل انجام آن، حضور فیزیکی طرفین یا وکلای آنها لازم است و باید حیات و محل سکونت زوجین معلوم باشد؛ اما این به مفهوم عدم امکان طلاق در صورت مجهول‌المکان یا مفقودالاثر بودن زن یا مرد نیست. به این نوع طلاق‌ها که در شرایط غائب بودن یکی از زوجین اقدام می‌شود طلاق غیابی می‌گویند.
برای آگاهی بیشتر از طلاق غیابی ادامه مطلب را بخوانید اما مشکلات حقوقی خود را درباره مسائل خانوادگی مانند طلاق، مهریه، نفقه و حضانت فرزندان، با مشاوره حقوقی تلفنی بنیاد وکلا بررسی و برطرف کنید.
طلاق غیابی در قانون
طلاق مانند ازدواج صیغه مخصوص و تشریفات خاصی دارد. صیغه طلاق را مرد یا وکیل او باید بخواند و حداقل وجود دو شاهد مرد عادل ضروری است. بنابراین در طلاق غیابی صیغه طلاق به حکم دادگاه و به وکالت از مرد خوانده می‌شود. البته برای انجام همه امور قانونی از جمله طلاق باید زنده بودن افراد و نیز محل زندگی و اقامتگاه آنها معلوم باشد.
در موضوع طلاق غیابی باید دو موضوع را در نظر گرفت. یکی الزامات قانونی قانون حمایت خانواده و دیگری مفهوم غائب بودن از دو جهت مفقودالاثری یا مجهول‌المکانی.
● قانون حمایت خانواده
قانون حمایت خانواده، مصوب یکم اسفند ۱۳۹۱ در مجلس، آخرین قانون حاکم بر همه قوانین مربوط به خانواده از جمله ازدواج و طلاق است. طبق این قانون، شعب دادگاه خانواده در قوه قضائیه تشکیل شده است. برخی از الزامات قانونی مربوط به انواع طلاق و طلاق غیابی در این قانون عبارت است از:
- ثبت طلاق یا هر راه قانونی انحلال ازدواج در دفاتر رسمی طلاق، مشروط به صدور گواهی عدم امکان سازش زوجین یا حکم مربوط از سوی دادگاه است (ماده ۲۴).
- در صورت توافق زوجین برای طلاق توافقی، دادگاه آنها را به مرکز مشاوره خانوادگی قوه قضائیه ارجاع می‌دهد و با توجه به نظر مرکز مشاوره عدم امکان سازش را صادر می‌کند (ماده ۲۵ و ۲۶).
- در طلاق توافقی و طلاق از طرف مرد، دادگاه گواهی عدم امکان سازش را پس از طی مقررات صادر می‌کند اما اگر طلاق از طرف زن و به درخواست زوجه باشد، دادگاه برای انجام طلاق، حکم به الزام زوج به طلاق می‌دهد و در صورت خودداری کرد و دیگر شرایط قانونی، دادگاه به وکالت از مرد برای طلاق زوجه اقدام می‌کند (ماده ۲۶). طبق تبصره ماده ۳۳ این قانون، دادگاه در حکم به الزام زوج به طلاق، باید به سردفتر طلاق، نمایندگی اجرای صیغه طلاق را در صورت امتناع زوج بدهد و در حکم نیز به آن تصریح کند.
- در همه طلاق‌ها به جز طلاق توافقی که ارجاع به مرکز مشاوره را دارد، دادگاه با هدف صلح و سازش میان زوجین موضوع طلاق را به داوری ارجاع می‌دهد (ماده ۲۷). بنابراین در طلاق غیابی هم مرحله داوری وجود دارد.
انجام همه طلاق‌ها حتی طلاق توافقی مراحل اداری و قضائی مختلفی دارد و زمان‌بر است. برای طلاق غیابی با مشاوره آنلاین حقوقی با وکیل خانواده بنیاد وکلا بهترین راهکار و مسیر قانونی را به دست آورید.
● مفهوم مفقودالاثر در قانون مدنی
طبق ماده ۱۰۱۱ قانون مدنی مفقودالاثر کسی است که از زمان غیبت او مدت زیاد و مدیدی گذشته و در آن مدت از او هیچ خبری وجود ندارد. در این ماده زمان مشخصی از نظر عددی تعریف نشده است اما در ماده ۱۰۲۰ مواردی از غیبت افراد ذکر شده که در حکم فوت آنهاست. یکی از این موارد گذشت ده سال از آخرین خبر از شخص غائب است به طوری که با احتساب این ده سال سن آن شخص از ۷۵ سال گذشته باشد. در موضوع مفقودالاثری سه نکته قانونی مرتبط به بحث ما وجود دارد:
- مفقودالاثر بودن باید در دادگاه احراز شود و برای صدور حکم فرضی فوت آن شخص، طبق ماده ۱۰۲۳ قانون مدنی لازم است در یکی از روزنامه‌های کثیرالانتشار تهران آگهی اطلاع از شخص غائب منتشر شود. این اطلاعیه باید در سه نوبت و هر کدام با فاصله یک ماه چاپ شود. پس از یک سال از اولین اطلاعیه و اثبات نشدن حیات شخص مفقود، دادگاه حکم به فوت فرضی وی می‌دهد.
- اگر مردی چهار سال تمام مفقودالاثر باشد، همسر او طبق ماده ۱۰۲۹ قانون مدنی می‌تواند با مراجعه به دادگاه و گذراندن مراحل ماده ۱۰۲۳ که در مورد بالا گذشت طلاق را تقاضا کند تا حاکم شرع او را طلاق غیابی دهد.
- طبق ماده ۱۰۳۰ قانون مدنی، اگر پس از صدور حکم فوت فرضی مفقودالاثر و طی شدن مراحل اداری و قضائی و اجرای صیغه طلاق، اگر شخص غائب در مدت عده همسرش پیدایش شود حق رجوع دارد اما پس از گذشتن عده دیگر حق رجوع ندارد.
● مفهوم مجهول‌المکان در قانون
مفهوم مجهول‌المکان بودن به موضوع اقامتگاه برمی‌گردد که طبق ماده ۱۰۰۲ قانون مدنی اقامتگاه هر شخص حقیقی همان محلی است که او در آن جا سکونت دارد و مرکز انجام امور مهم اوست. البته اگر مرکز امور مهم او جدا از محل زندگی او باشد همان مرکز امور مهم اقامتگاه قانونی او شناخته می‌شود. طبق ماده ۱۰۰۳ هیچ فردی نمی‌تواند بیش از دو اقامتگاه داشته باشد.
نکته مهم در بحث ما این است که طبق ماده ۱۰۰۵ اقامتگاه زن شوهردار همان اقامتگاه همسرش است اما اگر اقامتگاه شوهر نامعلوم است یا زوجه به حکم دادگاه محل سکونت مستقلی دارد، زن می‌تواند اقامتگاه جدا از همسرش داشته باشد.
طلاق غیابی از طرف مرد
طبق ماده ۱۱۳۳ قانون مدنی مرد حق طلاق دارد و می‌تواند با رعایت قوانین مدنی به دادگاه مراجعه و طلاق همسرش را تقاضا کند. در طلاق غیابی از طرف مرد دو حالت وجود دارد:
۱. مفقودالاثر یا مجهول‌المکان بودن زوجه
در این حالت علاوه بر طی کردن مراحل اثبات غائب بودن زوجه و گرفتن حکم فرضی فوت از دادگاه طبق قانون مدنی، همچنین طبق قانون حمایت خانواده موضوع طلاق به داوری ارجاع داده می‌شود و سپس دادگاه تصمیم می‌گیرد و رأی صادر می‌کند. پس از حکم دادگاه مبنی بر عدم امکان سازش میان زوجین به دلیل شرایط غیبت زن، مرد به دفتر طلاق مراجعه و صیغه طلاق اجرا و واقعه طلاق ثبت می‌شود.
۲. عدم حضور زوجه در دفتر رسمی طلاق
طبق ماده ۳۵ قانون حمایت خانواده، پس از صدور گواهی عدم سازش زوجین و مراجعه مرد به دفتر رسمی طلاق و تسلیم این گواهی، در صورتی که زوجه ظرف یک هفته برای اجرای صیغه طلاق و ثبت آن، در دفترخانه حاضر نشود سردفتر به زوجین اخطار ارسال می‌کند و چنانچه پس از اخطار نیز زوجه در دفترخانه حاضر نشود، طلاق توسط سردفتر اجرا و سپس ثبت می‌گردد و به اطلاع زوجه می‌رسد.
طلاق غیابی از طرف زن
طبق تبصره اصلاحی ماده ۱۱۳۳ قانون مدنی (مصوب سال ۱۳۸۱) زن نیز می‌تواند با رعایت شرایط موادی از قانون مدنی، به دادگاه درخواست طلاق دهد. بنابراین طلاق از طرف زن نیز وجود دارد و در طلاق غیابی از طرف زن نیز ممکن است دو حالت وجود داشته باشد:
۱. مفقودالاثر یا مجهول‌المکان بودن زوج
در اینجا هم مانند غائب بودن زن، ابتدا باید طبق قانون مدنی، مراحل اثبات مفقودالاثری یا مجهول‌المکانی طی شود. البته طبق ماده ۱۰۲۹ قانون مدنی، چهار سال تمام مفقودالاثر بودن زوج برای مراجعه زن به دادگاه و تقاضای طلاق کافی است. پس از این مرحله، طبق قانون حمایت خانواده لازم است مرحله داوری هم انجام شود تا صدور حکم طلاق غیابی عملی شود.
۲. عدم اجرای طلاق توسط زوج
اگر طلاق از طرف زن باشد و دادگاه با آن موافقت کند، دادگاه ابتدا حکم به الزام مرد به اجرای صیغه طلاق می‌کند و اگر مرد امتناع کند و حکم دادگاه را اجرا نکند، دادگاه به وکالت از مرد برای طلاق همسرش اقدام می‌کند و به سردفتر طلاق نمایندگی اجرای صیغه طلاق غیابی را می‌دهد.
روند طلاق از طرف زن خیلی با روحیه زنان و حضور آنها در دادگاه و مراکز دیگر مناسب نیست و در این موارد بهتر است با کمک وکیل طلاق بنیاد وکلا انجام شود تا هم تشریفات قانونی در مسیر خودش و به سرعت لازم انجام شود و هم به حضور موکل در دادگاه یا در برابر طرف دیگر نیاز نباشد.
